حاملگی
“بهداشت دهان ودندان” و پیشگیری از بیماریهای دهان ودندان هر چند در همه طول عمر امری لازم و ضروری است و این امردر دوران حاملگی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد رعایت نکاتی بسیار ساده می تواند به سلامتی مادر در دوران حاملگی و پس از آن کمک شایانی بنماید. مادر باردار باید به این نکته توجه نماید که در هنگام حاملگی , مسئولیت دو نفر یعنی خود و کودک را برعهده گرفته است . بایستی در حد توان از بهترین غذا استفاده کند و به نحواحسن از خود مراقبت نماید. بسیار مهم است که در این دوران موادغذایی کافی وارد بدن شوند. باید به میزان کافی از لبنیات تازه , پروتئین ها , سبزیجات و مرکبات استفاده نماید.
مشکلات دهانی شایع در بارداری
در زمان بارداری حفره دهان بیشتر در معرض اسید معده قرار می گیرد که می تواند مینای دندان را بساید.
تهوع و استفراغ صبحگاهی در ابتدای بارداری دلیل شایع این امر است؛ با پیشرفت زایمان، شلی اسفنکتر مری و فشار رحم حاوی جنین می تواند به تشدید ریفلاکس اسید منجر شود. مادرانی که به استفراغ شدید بارداری دچارند، ممکن است به ساییدگی مینا دچار شوند.
راهبردهای درمانی برای کاهش مواجهه با اسید از تغییرات رژیم غذایی و شیوه زندگی به علاوه تجویز داروهای ضد استفراغ، ضد اسید یا هر دو بهره می جویند.
توصیه می شوداز مسواک زدن بلافاصله پس از استفراغ خودداری کنند و از مسواک هایی با پرزهای نرم استفاده کنند تا خطر آسیب به مینا کاهش یابد. دهان شویه های حاوی فلوراید می توانند از دندان های ساییده شده یا حساس حفاظت به عمل آورند.
پوسیدگی دندانها در بارداری
عده ای معتقدند که در اثر حاملگی دست کم یک دندان آنها از دست رفته است و بقیه دندانها دچار آسیب جدی شده اند. حاملگی به خودی خود باعث از دست رفتن دندانها نمی شود بلکه با ایجاد بعضی عوارض در نهایت گاهی منجر به آسیب دندان می شود. به عنوان مثال زنان باردار در دوران حاملگی گاه دچار تهوع و استفراغ های مکرر می شوند. استفراغ کردن باعث می شود بزاق دهان اسیدی شود و اسیدی شدن بزاق هم احتمال ایجاد پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می دهد. « پوسیدگی دندانها ناشی از تهاجم اسید بر مینای دندان است و روند پوسیدگی در نتیجه وجود پلاک میکروبی ایجاد می شود »
ژنژیویت حاملگی
در طی دوران حاملگی به علت بالارفتن سطح بعضی از هورمون ها(خصوصا افزایش میزان پروژسترون) واکنش لثه ها به پلاک دندانی افزایش یافته و امکان بوجود آمدن التهاب لثه (ژنژیویت) زیاد می شود که به آن « ژنژیویت حاملگی » می گویند.
بنابراین رعایت بهداشت دهان ودندان و برداشتن پلاک دندانی و تمیزکردن مرتب دندانها در دوره حاملگی از اهمیت بیشتری برخوردار است . گاهی استفاده از قرصهای ضدبارداری نیز همین اثر را با شدت کمتری روی لثه می گذارد. در صورتی که علیرغم رعایت بهداشت , در دوران حاملگی دچار التهاب و خونریزی لثه شدید بایستی به دندانپزشک مراجعه کنید.
تومور حاملگی
تغییرات هورمونی در دوران بارداری گاهی اوقات سبب تغیر حجم لثه می شود. در پاره ای از موارد لثه بین دندانی یک یا دو دندان تغییر حجم داده , جویدن را دچار اشکال میسازد.گاه به این بافت التهابی تغییر حجم یافته « تومور حاملگی » اتلاق می شود. این حالت معمولا با حذف عوامل محرک موضعی از بین می رود. اما گاهی لازم است که توسط عمل جراحی سلامت را به نسج لثه برگرداند. حالت یاد شده معمولا زمانی ایجاد میشود که از ابتدا کنترل دقیقی بر روی تشکیل پلاک صورت نگرفته است .
پیشگیری و مراقبت در دوران باداری
بهتر است دهان ودندان هر خانمی قبل از حاملگی به طور دقیق معاینه و در صورت نیاز درمان شود.
در دوران بارداری ضمن انجام سایر مراقبتها , دهان , دندانها و لثه هم باید به طور کامل توسط کارکنان بهداشتی معاینه شده , روشهای مسواک زدن و رعایت بهداشت با دقت بیشتری در این دوران آموزش داده شود , در عین حال باید توجه مادر را به نقاطی که دارای التهاب و خونریزی می باشند جلب نمود.
بسیار دیده شده که بیماران 
با مشاهده خونریزی از لثه , از مسواک زدن خودداری می نمایند. در اینگونه موارد مادر باید بداند که علیرغم وجود خونریزی لثه ناحیه مربوطه را مسواک بزند البته می توان از یک تکه پارچه حوله ای نازک تمیز که به دور انگشت اشاره پیچیده شده نیز برای ماساژ لثه و تمیز نمودن دندانهای ناحیه مربوطه استفاده نمود.
ملاحظات دندانپزشکی دوران بارداری
درمان دندان در طی بارداری مجاز است لیکن ملاحظات خاصی وجود دارد که بر اساس ماه بارداری و وسعت آسیب دندان و جمع بندی سود و زیان مادر باردار (که توسط دندانپزشک تعیین می شود)،قابل انجام است.
مادر باردار باید در ماههای ۴ و ۵ و ۶ (سه ماهه دوم) حاملگی از نظر بهداشت دهان و دندان توسط کارکنان بهداشتی مراقبت شوند.
در صورت وجود التهاب و خونریزی از لثه یا تومور حاملگی یا مورد غیرعادی دیگر باید به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه نماید.
در صورت نیاز مادر باردار به درمانهای دندانپزشکی بهترین زمان سه ماهه دوم حاملگی و ترجیحا ماه پنجم می باشد.
انجام رادیوگرافی(عکس برداری) از دندان در طی بارداری مجاز است لیکن ملاحظات خاصی وجود دارد که بر اساس ماه بارداری و وسعت آسیب دندان و جمع بندی سود و زیان مادر باردار (که توسط دندانپزشک تعیین می شود)،قابل انجام است.
شیردهی
در دوران شیردهی خانم‌های مراجعه‌کننده به دندانپزشکی نگران این هستند که نکند اعمال، مواد و داروهای دندانپزشکی در دوران شیردهی، خطری را متوجه نوزاد آنها کند.
قبل از ورود به جرئیات باید تاکید کرد در دوران شیردهی، درمان دندانپزشکی با تمام جوانب آن اعم از تزریق بی‌حسی و تجویز داروهای ضددرد، ضدالتهاب و حتی آنتی‌بیوتیک‌ها تداخلی با شیردهی ندارد. مادر نیاز نیست، فرزند خود را در این مدت از شیر خود محروم کند یا به دلیل نگرانی از سلامت نوزاد، خود را از درمانهای دندانپزشکی محروم کند.
ملاحظات مادران شیرده در مراجعه به دندانپزشکی
ترمیم‌های آمالگام قبلی در دوران شیردهی بهتر است که تعویض نشوند. هرچند که در مطالعات به عمل آمده، مقدار جیوه ترشح شده در شیر مادر حین تعویض ترمیم‌های آمالگام بسیار ناچیز و از میزان جذب جیوه محیطی کمتر است، ولی برای رفع هر گونه خطر احتمالی درمان‌هایی مانند تعویض آمالگام به ماده همرنگ دندان، به تعویق می‌تواند انداخته شود.
هیچ منعی برای استفاده از بی‌حسی موضعی حین شیردادن فرزند وجود ندارد. البته اپی‌نفرین تا حدودی قابلیت ترشح در شیر مادر را دارد. به همین دلیل بی‌حسی‌های فاقد اپی‌نفرین می‌تواند این نگرانی در مورد اپی‌نفرین (آدرنالین) را برطرف کند.
خمیردندان‌ها و دهانشویه‌ها در استفاده معمول از آنها، وارد شیر نمی‌شوند و مشکلی از این نظر ایجاد نمی‌کنند. مقدار بلع شده این مواد داخل بدن بسیار ناچیز است اما میزان وارد شده به خون از این دست مواد، قابل ردیابی نیست!
هیچ فرآیند تشخیصی دندانپزشکی با شیردهی تداخل ندارد. اشعه ایکس اعم از رادیوگرافی پری آپیکال، پانورامیک و حتی CBCT، بیوپسی، اولتراسونیک، پالپ تستر و… مشکلی روی فرآیند شیردهی ایجاد نمی‌کند.
ضددردهای عادی تداخلی با شیردهی ندارند. کمتر از یک تا دو درصد داروها امکان دارد بتوانند که وارد شیر مادر بشوند. استامینوفن ساده، انتخاب اول دندانپزشکان در دوران شیردهی است. اما استفاده از ایبوپروفن، کورتونی مثل پردنیزون هم بنا بر نظر بسیاری از مراجع داروسازی خطری در برندارد (هر چند حضور این دارو ها در شیر در مقادیر اندک محرز است). توصیه میشود داروها بلافاصله بعد از شیردهی مصرف شوند تا احتمال طی شدن حداکثر نیمه عمر دارو، تا شیردادن بعدی بیشتر باشد. تکنیک دوشیدن شیر و استفاده از شیر دوشیده شده در مدت زمان طی شدن نیمه عمر دارو، می‌تواند بسیار کمک‌کننده بوده و خیالتان را راحت کند.
آنتی‌بیوتیک‌ها حتی‌المکان برای مادران شیرده بهتر است تا حصول یک نیاز واقعی و مبرهن استفاده نشوند. به‌طور کلی آنتی بیوتیک‌ها در دندانپزشکی کاربرد حقیقی چندانی ندارند. در صورت نیاز ضروری، خانم‌های باردار می‌توانند در صورتی که واقعا نیاز باشد، از آموکسی‌سیلین و مترونیدازول استفاده کنند. از خوردن آسپیرین در حین شیردادن خودداری کنید. داروهای مخدر و شبه مخدر هم نباید در حین شیردهی استفاده شوند. ایبوپروفن به عنوان یک ضددرد و ضدالتهاب موثر در کوتاه مدت حین شیردهی می‌تواند استفاده شود.
درمان بلیچینگ (سفید کردن) خطری برای نوزاد شیرخوار ندارد اما توصیه میشود درمانهای انتخابی غیرضروری تا حصول شرایط مناسب برای این درمان به تعویق بیفتد.
شیر دادن باعث کم شدن کلسیم دندان یا خراب شدن دندان نمی‌شود. میزان کلسیم دندان ثابت واحدی بوده و تقریبا کم و زیاد نمی‌شود. اغلب به دلیل مشکلات دهان و دندان حین بارداری ممکن است، به اشتباه مشکلات دندانی را که متعاقب بارداری پیش آمده است را به شیردادن به نوزاد نسبت دهیم. ولی باید تاکید کنیم که شیردادن به نوزاد، ربطی به نرم‌تر شدن، پوسیده‌تر شدن یا خرابی هیچ دندانی ندارد.