پیری و مقابله با احساسات ناشی از آن

شاید برای خیلی از شما خوانندگان جوان پیش بیاید که فکر کنند : (( خب این موضوع هیچ ارتباطی به من ندارد )) و به این مباحث علاقه نشان ندهند اما این دوران چه بخواهید و چه نخواهید بخشی از زندگی شما خواهد بود.برای بسیاری از افراد پیری کمتر نگران کننده است، در حالی که برای عده ای دیگر رویدادی غم انگیز است چون قادر به درک پیری نیستند.

سالخوردگی ،اتفاقی است که برای همه پیش می آید و ارزیابی اولیه ما از پیری به ما می گوید که پیری تجربه ای است که ممکن است آن را دوست نداشته باشیم ، اما باید آن را قبول کنیم.توجه و تمرکز درمانگران مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی مهرایران برآن است تا افراد سالخورده بتوانند عزت نفس و خودکارآمدی خود را در هنگام پیری حفظ کنند.

مشکلات ناشی از سالخوردگی

سالخوردگی با دو مشکل عمده همراه است.اول:مشکل جسمی که نتیجه ی افت اجتناب ناپذیری در بدن است که با بالا رفتن سن اتفاق می افتد.دوم:مشکلی که بیشتر جنبه ی روانشناختی دارد و از نیاز افراد برای غلبه کردن بر داغ پیری،حفظ عزت نفس،تسلط و احساس شایستگی خود ناشی می شود.

مشکلات جسمی مانند:

_آرتروز،مشکلات استخوانی،مشکلات روده ای،پستان،چشم ها،قلب،تحرک و …..

درست است که پیرشدن برای افراد سالمند مشکلاتی به همراه دارد ،اما این مشکلات آن قدرها که جوانتر ها فکر می کنند،بزرگ نیست.بسیاری از سالمندان وقتی به گذشته ی خودشان نگاه می کنند متوجه می شوند که زندگی پرباری داشته اند و روزهای خود را با خوشحالی سپری می کنند.خیلی از افراد مسن دید مثبت تری نسبت به خود دارند و مثبت تر از جوان ترها فکر می کنند.هدف ما افزایش امکانات و انتخاب های شما در هنگام پیریست و اگر شما انعطاف پذیر باشید به خوبی می توانید با احساسات منفی مبارزه کنید.

مهارت مقابله ای ۱:دوره ی پیری و سالمندی را به تجربه ای شیرین تبدیل کنید.

بسیاری از کارها و تکالیف و مهارت هایی که افراد در دوران کودکی یادگرفته اند در بزرگسالی به صورت خودکار جزءی از عاداتشان می شود.برای بزرگسالانی که در یک دنیای پیچیده زندگی می کنند ،انجام خودکار کارهای روزمره،یک امتیاز واقعیست چون این کار انرژی را برای غلبه بر مسائل جدید زندگی محافظت می کند.انجام خودکار کارها فرصتی برای تسلط یافتن بر چالش های جدید است که نیاز ما به احساس کفایت را ارضا و حساس خودکارآمدی ما را تقویت می کند.وقتی افراد پا به سن می گذارند،اتفاقاتی رخ می دهد که باعث می شود آن ها نتوانند کفایت و شایستگی خود را مثل قبل نشان دهند و این امر موجب می شود که از روش های که برای رسیدن به احساس کفایت در تمام زندگی خود به کار می بردند، محروم شوند.آن ها باید تلاش کنند تا روابط شخصی خود را که درون داد ارزشمندی است،حفظ کنند چون در غیراین صورت ممکن است منزوی شوند.آنها باید براحساس بی کفایتی ای که به سراغشان می آید غلبه کنند و به یاد بیاورند که بوده اند و چه کارهای مفیدی کرده اند.

مهارت مقابله ای ۲: از طریق به کار بستن توانمندی هایتان شأن و غرور خود را حفظ کنید.

اکثرمردم سالمندی را به عنوان نماد ضعف کلی و نداشتن سلامتی می دانند و وقتی افراد چنین نگرشی به پیری داشته باشند،مستعد خودکام بخشی منفی می شوند.اگر برداشت شما این است که هرچه پیرتر می شوید رو به زوال و نابودی هستید،ممکن است این تفکرات رنگ حقیقت بگیرد.

توجه به اینکه ما چگونه افراد مسن را مورد خطاب قرار می دهیم،بسیار مهم است.استفاده از واژها های پیرمرد و پیرزن به خودی خود منفی است،می توان از واژه ی سالخورده به عنوان جایگزین استفاده کرد.واکنش اعضای خانواده و دوستان نسبت به افراد سالمندی که از مشکلی شکایت می کنند اصرار بر جدی نگرفتن مسئله و منصرف کردن آن ها از هر نوع اقدام است.این گونه شما مهار ت های سالمندان را زیر سوال برده اید.

این یک واقعیت است که همه ی ما پیر می شویم و از ناراحتی های جسمی گوناگون ممکن است رنج ببریم.با این حال این نیز واقعیت دارد که داشتن نگرش منفی نسبت به دوران پیری به نفع ما نیست.

مهارت مقابله ای ۳: آینده نگر باشید.

یکی از راه های حفظ آینده نگری در موقع پیری،نگاه کردن به آن به عنوان تکلیفی در زندگی است.فایده ی این طرز فکر کردن این است که ما را از اهدافی که باید به آن ها تحقق ببخشیم ،آگاه می کند.بهترین راه برای گذر از مراحل میان سالی این است که خودمان را برای مواجهه با آن آماده کنیم.

چند تکلیف خاص که باید در اواخر زندگی انجام شوند :

آماده کردن وصیت نامه

تدارک برنامه هایی برای مراسم ختم

اتمام کارهای ناتمام خود در ارتباط با نزدیکان

صحبت کردن با نزدیکان خود درباره ی نحوه ی برگزاری مراسم یاد بود

ما اغلب از این فعالیت ها دوری می کنیم چون ما را یاد فناپذیر بودنمان می اندازند،با این حال روبرو شدن با این تکالیف و تکمیل آن ها موجب احساس کفایت و خودکارآمدی در ما می شود.

 مهارت مقابله ای ۴:تکالیف زندگی خود را به طور کامل انجام دهید.

اکنون باید متوجه شده باشید که پیری زمان گوشه گیری یا عقب کشیدن خود از سبک زندگی که به آن خو گرفته بودید،نیست.سعی کنید اوقات فعالیت،اوقات آرامش و اوقات تنهایی خود را در سطح مطلوب نگه دارید.اگر احساس مثبتی نسبت به خودتان داشته باشید پیری برای شما ضربه ی روانی بزرگی محسوب نخواهد شد.

شما می توانید دفترچه خاطراتی تهیه کنید و یا یادگاری های زیادی جمع کنید تا با مرور دائمی زندگیتان به مفهوم یکپارچه ساختن تجارب برای رسیدن به تصویر منسجمی از خود دست پیدا کنید.این امر به خصوص در دوره ی پیری بسیار مهم است که هویت خود را به عنوان شخص منحصر به فرد با ارزش ها ،نگرش ها و تجاربی که در طول زندگیمان شکل گرفته است،بازشناسی کنیم.

مهارت مقابله ای ۵ : اهمیت تداوم و استمرار زندگی را درک کنید.

وقتی فرد جوانی چیز ساده ای را فراموش می کند،ماچگونه آن را تعریف می کنیم؟اغلب فرض را بر این می گذاریم که حواسش پرت بوده و یا توجه نکرده است.اما اگر یک فرد سالمند همان اشتباه را مرتکب شود  چطور؟ما به احتمال زیاد می گوییم پیر شده است!!!!

با این اینکه همیشه سالمندان با جوان تر ها مقایسه شده اند اما آنها در انجام تکالیفی که مستلزم حافظه ی فوری و حافظه برای اتفاقات گذشته است، خوب عمل می کنند.وقت به سالمندان فرصت داده شود تا از دانشی که در طول زندگیشان کسب کرده اند استفاده کنند،عملکرد آن ها افت کمتری را نشان می دهد.

مهارت مقابله ای ۶:ارزش خردمندی و تجربه ی خود را درک کنید.

اگرچه مغز از عضلاتی تشکیل نشده است که در اثر استفاده نکردن دچار تحلیل شود،با این حال اگر شما فرصت تفکر خلاقانه،حل مسئله و تجربه ی لذت با کفایت بودن را از دست بدهید،ممکن است از لحاظ روانی رنج ببرید.این وضعیت در بین سالمندان متداول است و موضوعی است که باید مورد بررسی قرار گیرد.

سالمندان می توانند از طریق مشارکت در انتخاب ها و تصمیم گیری های روزمره افراد سالمند می توانند مجددا توانایی شان را برای کنترل زندگی خود اثبات کنند.

مهارت مقابله ای ۷:توانایی های ذهنی خود را به کار بگیرید.

همان طور که گفتیم وقتی زندگی افراد سالمند به صورت یکنواخت و عادی درمی آید و چالشی برای مبارزه ندارند از احساس خود کارآمدی محروم می شوند.اما می توان با تشویق افراد سالمند از طریق ابراز عقایدشان  درباره ی موضوعات مختلف یا حتی تغییر دکوراسیون خانه و اتاق خود و برنامه ریزی اوقات فراغتشان،کاری کرد تا کنترل زندگیشان را به دست گیرند.همچنین حیوانات و یا گیاه خانگی می توانند به آن ها داده شوند تا شخصأ از آن ها مراقبت کنند.

ارزش اتکا به خود به عنوان یک رویکرد مقابله ای مثبت از کودکی شروع می شود و در سرتاسر دوره ی پیری ادامه می یابد.حفظ نگرش مقابله ای نسبت به زندگی همیشه آسان نیست و هرکسی گاهی با موقعیت هایی مواجه می شود که احساس تسلیم شدن می کند.وقتی با مانعی مواجه می شوید سعی نکنید زیاد به خود سخت بگیرید،خونسردی خود را حفظ کنید و دوباره از مهارت های مقابله ای خود استفاده کنید.

انواع راهبردها جهت اعمال کنترل بیشتر سالمندان و مقابله ی موثر آن ها عبارتند از:

اعمال کنترل بر پیامدهای مثبت

توانایی ایجاد رویدادهای مثبت

کارایی مقابله ای

تسلط بر رویدادهای منفی زندگی

مهارت مقابله ای ۸:فرصت هایی برای نشان دادن توانایی های خود و کسب اتکا به نفس پیدا کنید.

افراد سالمند ،عوامل زیر را برای سازگاری خوب با پیری موثر می دانند.

۱٫ارتباط داشتن با دیگران

۲٫پذیرفتن تغییر

۳٫تداوم بخشیدن به رشد شخصی خود

۴٫لذت بردن از زندگی

۵٫حفظ شوخ طبعی خود

افراد سالمند سازگاری نامطلوب را به عوامل زیر مرتبط می دانند:

۱٫بدخلقی و شکوه گر بودن

۲٫خودمحوری

۳٫کناره گیری و بی علاقگی

۴٫ناتوانی برای پذیرش تغییر

۵٫خود انتقادگری و متزلزل بودن

دراینجا شما را با چند مهارت که پیری را به صورت تجربه ای مثبت در می آورند آشنا می کنیم:

کنترل استرس:از مهارت خودآرام سازی استفاده کنید.همیشه صرف زمان برای ایجاد آرامش درونی کافیست.

مسئولیت پذیری:تا آنجا که ممکن است مسئولیت تأمین نیازهای خود را بپذیرید اما به یاد داشته باشید که درخواست کمک در صورت لزوم خوب است.وقتی شما برای درخواست چیزی لازم دارید قدم پیش می گذارید،معنایش این است که هنوز هم زندگی خود را تحت کنترل دارید.

تغذیه سالم:یک برنامه ی غذایی سالم و لذت بخش برای خود تنظیم کنید.

حفظ تناسب جسمی:هیچ وقت برای بهره مند شدن از یک برنامه ی ورزشی دیر نیست اما قبل آن با پزشکتان مشورت کنید.

 مهارت مقابله ای ۹: فردیت خودتان را ابراز نمایید.

فکر کردن در مورد افکار نامتعارف،راهی برای ابراز فردیت در سنین پیری است.اگرچه تفکر نامتعارف برای جذاب ساختن زندگی و تمرین ذهنی مفید است.در عین حال ممکن است به عنوان یک نابهنجاری و علامت پیری و کهولت تلقی شود.

یکی از راه های مقابله با بی حوصلگی در دوران پیری،اندیشیدن به شیوه ای خلاقانه و کشف ایده های جدید است.افراد سالمند به عنوان اعضای غیرخودی جامعه ی ما مجبورند بین همرنگی و در نتیجه از دست دادن فردیت یا ابراز خویشتن و در نتیجه مواجه شدن با عدم تأیید های اجتناب ناپذیر،یک را انتخاب کنند.

مهارت مقابله ای ۱۰:بر محدودیت های جسمی خود غلبه کنید.

مثبت تلقی کردن نقصان های جسمانی همراه پیری امری دشوار است.متاسفانه ارزیابی اولیه ی ما از افت جسمانی دوره ی پیری حاکی از آن است که این فرایندی گریزناپذیر است.بنابراین مجبوریم با یک ارزیابی ثانویه که راه های مقابله ای خوبی برای کنار آمدن با محدودیت های جسمی پیری در اختیار ما می گذارد،با آن ها مواجه شویم.وسایلی برای خانه و آشپزخانه خود تهیه کنید که قابل کنترل باشد.ساعت هایی بخرید که خواندنشان مشکل نیست و همچنین تلفن هایی که شماره گیریشان راحت تر است.پله ها و آستانه های درها را به خوبی روشن و علامت گذاری کنید.داشتن کفش هایی خوب و عصا به شما کمک می کند تا راحت تر حرکت کنید و یک صندلی راحت می تواند واقعا لذت بخش باشد.

مهارت مقابله ای ۱۱:روابط شخصی خود را افزایش دهید.

از نظر اعمال کنترل در روابط شخصی افراد سالمند در موقعیت نامساعدی قرار دارند.بیشتر جوانان خواهان استقلال هستند و ممکن است در برابر نصایح و پیشنهادهای افراد سالمند بی صبر و توجه باشند.احتمالا برای سالمندان بدترین شیوه ی اعمال کنترل در روابط با نوجوانان ،نق زدن و دخالت کردن در کار آنان است.

اتخاذ یک رویکرد مسئله گشایی بیشتر سودمند است.یک راه بهتر برای برقراری ارتباط با جوانان،آگاهی از نیاز آن ها به استقلال و تمرین خویشتن داری در مقابل میل به پند و اندرز دادن است.مسئله ی مهم این است که دانش و تجربیات خود را به شیوه ای انتقال دهید که فرد جوان قادر به پذیرفتن آن باشد.این کار همیشه آسان نیست ولی شما به تفکر و تمرین ذهنی وادار می سازد.

کنترل واقعی در اثر نق زدن و هیاهو به پا کردن حاصل نمی شود.بلکه در نتیجه ی احترام گذاشتن به حس استقلال جوانان به دست می آید.اگر شما خود را به عنوان فردی با دانش و تجربه نشان دهید،افراد جوان در صورت آمادگی جویای نظرهای شما خواهند شد.

دو پیشنهاد می تواند به پرکردن شکاف نسل ها در هنگام ابراز محبت کمک می کند:

اول اینکه از علایق افرادی که برای شما مهم هستند آگاه باشید.افراد سالمند باید درک کنند که اگرچه ریشه ها و تجارب رشدی آن ها در گذشته است،ولی رویکرد و جهت گیری جوانان بیشتر به سوی آینده معطوف است.هنگام ارتباط با جوانان غالبأ هماهنگ ساختن خود با دیگاه آن ها ضروری است.

پیشنهاد دیگر برای ایجاد روابط دوستانه با جوانان این است که به آن ها کمک کنید تا شما را بهتر درک کنند.جوانان نمی دانند که چه چیزی برای افراد سالمند خوشایند است.

امیدواریم که با به کار بردن این مهارت ها بتوانید با احساس مثبت و بهتری با مرحله ی سالمندی روبه رو شوید.برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با ما در مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی مهرایران در تماس باشید.