کاهش حجم یا میزان اثر خورمون انسولین سبب افزایش قند خون بدن می‌شود. این بیماری که در اصطلاح پزشکی، دیابت نام دارد، در میان عامه به «بیماری قند» مشهور است. افزایش میزان قند خون می‌تواند به قسمت‌های مختلف بدن نظیر قلب، عروق، کلیه و چشم صدماتی وارد کند. همچنیم می‌تواند سلامت دهان و دندان را به مخاطره بیاندازد و آنها را مستعد صدمات و بیماریهای مختلفی کند.
افزایش قند خون توانایی سیستم دفاعی بدن در برابر میکروب‌ها را کاهش می‌دهد و روند ترمیم زخم را کند میکند؛ تا به علت اهمال و کوتاهی افراد دیابتی در رعایت بهداشت دهان و دندان، در معرض ابتلا به بیماریهای پیشرفته لثه و پوسیدگی منتشر دندانها قرار بگیرند.
خوشبختانه در افراد دارای دیابت کنترل شده، شیوع و شدت بیماری پریودنتال مشابه افراد غیر دیابتی می‌باشد بنابراین کنترل قند خون در افراد دیابتیک شاخص مهمی در شروع و پیشرفت بیماری پریودنتال به شمار می‌رود.
دیابت چگونه به دهان و دندان صدمه می‌زند؟
مشکلات دهان و دندان ممکن است در هر شخصی ایجاد شود. یک لایه نازک چسب‌ناک با میکروب‌های زیاد، به‌نام پلاک، روی سطح دندانها ساخته می‌شود. قند خون بالا به رشد میکروب‌ها کمک بیشتری میکند، و به دنبال آن لثه‌ها قرمز، ملتهب و متورم می‌شوند. قرمزی و خون‌ریزی لثه‌ها حین مسواک زندن یکی از اولین نشانه‌های بیماری لثه‌ها است. بیماری لثه می‌تواند منجر به عفونت لثه و استخوان‌های نگهدارنده دندان شود. با پیشرفت التهاب لثه از سطح دندان دور می‌شود و دندانها سست می‌شوند. سیگار کشیدن مخصوصا در افراد بالای چهل و پنج سال می‌تواند این روند تخریبی را تشدید کند.
مشکلات مربوط به دیابت در دهان :
- پوسیدگی دندانی :
افراد جوان مبتلا به دیابت وابسته به انسولین که کنترل بهداشتی خوبی دارند و بیشتر از دندانهای خود مراقبت می کنند اغلب حتی پوسیدگی های کمتری را نسبت به دیگر بچه ها دارند چون بسیاری از غذاهای محتوی شکر را مصرف نمی کنند .ولی در مبتلایان به دیابت که بهداشت مناسبی در دهان ندارند، به علت مصرف دارو و خشکی دهان حاصله از آن ، پوسیدگی ممکن است به سرعت پیشرفت کند.
- برفک :
یک عفونت ایجاد شده توسط قارچ می باشد که در دهان ایجاد می شود . افراد دچار بیماری دیابت شانس ابتلا به برفک را بیشتر دارند چون قارچها در میزان بالای گلوکز رشد می کنند .
مصرف سیگار و استفاده از دست دندانهای مصنوعی ( بخصوص آنهائیکه بطور مستمر استفاده می شوند ) می توانند منجر به عفونت قارچی شوند . کنترل خوب دیابت ، عدم مصرف سیگار و خارج کردن و تمیزکردن دست دندانهای مصنوعی می تواند از بروز برفک جلوگیری نماید .
- دهان خشک :
عارضه دهان خشک می تواند منجر به سوزش ، زخمهای دهانی ، عفونت ها و پوسیدگی دندانی شود . خشکی دهان ( گزورسیتما ) وقتی بزاق کافی ومایعات محافظتی طبیعی در درمان وجود ندارد . بزاق به کنترل رشد جرمهایی که مسبب پوسیدگی دندانی و دیگر عفونتهای دهانی هستند کمک می نماید .
یکی از دلایل اصلی ایجاد دهان خشک مصرف داروهاست . بیش از ۴۰۰ دارو و فرآورده های مشتمل بر داروهای سرماخوردگی ، فشارخون و افسردگی می توانند عارضه دهان خشک را ایجاد نمایند .
اگر فردی دارو مصرف میکند می بایست به دندان پزشک و پزشک خود اطلاع دهد . ممکن است فرد با استفاده از داروهای دیگر و یا کاربرد بزاق مصنوعی ، دهان خود را مرطوب نماید .
- محافظت از دندانها :
بیماریهای شدید پریودنتال ، نه تنها منجر به از دست رفتن دندانها می شوند بلکه می توانند همچنین موجب تغییراتی در شکل استخوان و نسوج لثه شوند .
- لثه حالت ناهماهنگ پیدا کرده و دست دندان مصنوعی خوب تطابق پیدا نمی کند . افراد دچار بیماری دیابت اغلب بواسطه دست دندان مصنوعی سوزش لثه دارند .
- اگر جویدن با دست دندان مصنوعی دردناک است فرد می بایست غذاهایی را انتخاب کند که جویدن آنها آسانتر باشد بشرط آنکه از رژیم غذایی دیابت تبعیت نماید .خوردن غذاهای نامناسب ممکن است کنترل قندخون را دچار مشکل نماید . بهترین راه برای اجتناب از این مشکلات حفظ دندانهای طبیعی و سلامت لثه ها می باشد . وضعیت بیماری پریودنتال در صورتی که فرد دچار دیابت باشد .
نشانه‌های صدمه به بافت دهان و دندان چیست؟
- قرمزی، تورم و التهاب لثه
- خون‌ریزی از لثه‌ها، به صورت خود به خود، حین مسواک زدن یا بعد از بیدار شدن از خواب
- لق شدن یا حساس شدن لثه‌ها
- بوی بد دهان
قبل از دندانپزشکی چه کارهایی می بایست انجام شود؟
۱. فرد باید حتماً از چگونگی کنترل دیابت خود اطلاع داشته باشد و حتماً در هر ویزیت دندان پزشکی وی را مطلع سازد . قبل از هر گونه عمل دندان پزشکی از تغذیه مناسب برخوردار باشد .
۲. قبل از برنامه درمان بیماری پریودنتال و یا جراحی ها می بایست فرد توسط پزشک معالج خود ویزیت شود و قبل از هر کار دندان پزشکی در خصوص وضعیت عمومی پزشکی او قبل از شروع درمان با پزشک معالج مشورت شود .
۳. ممکن است بواسط درمانهای جراحی دهان ، نیاز باشد تا برنامه غذایی فرد و یا میزان انسولین مصرفی بیمار تغییر یابد .
۴. اعمال غیرضروری و غیراورژانس دندان پزشکی در صورتیکه قند خون بخوبی تحت کنترل نباشد ، می بایست به تعویق افتد .
در عین حال عفونتهای حاد مانند آبسه ها ارجح است که درمان شوند .
برای افرادی که دیابت آنها کنترل شده باشد ، جراحی دهان یا جراحی پریودنتال می تواند به شکل معمول در مطب دندان پزشکی انجام شود .
بدلیل بیماری دیابت التیام زخم دهان ممکن است طولانی شود ، ولی بواسطه مراقبتهای خوب پزشکی و دندان پزشکی ، مشکلات بعد از جراحی نسبت به یک فرد غیرمبتلا به دیابت بیشتر نخواهد بود .
چگونه می‌توان سلامت دهان و دندان را حفظ کرد؟
- تا آنجا که ممکن است سطح قند خون را در حد طبیعی نگه دارید.
- به صورت مستمر به دندان‌پزشک مراجعه کنید؛ حتی اگر مشکلی در دهانتان ندارید. او را در جریان بیماری خود قرار دهید و از او بخواهید.
- توصیه‌های بهداشتی لازم را به شما داشته باشد.
- شیوه درست مسواک زدن و نخ کشیدن دندانها را از دندان‌پزشک بیاموزید و آنها را هر روز به کار ببندید.
- اگر در دهانتان زخم، قرمزی، خون‌ریزی یا تحلیل لثه، زخم عفونی یا زخم ناشی از دندان مصنوعی مشاهده کردید، به دندان‌پزشک مراجعه کنید ؛و تا بهبود کامل مساله را پی‌گیری کنید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید، مگر اینکه بخواهید دندانها را زود‌تر از موقع از دست بدهید!
در مطب دندانپزشکی چه باید کرد؟
- در اولین ملاقات با دندان‌پزشک او را در جریان بیماری خود قرار دهید
- با اگاهی کامل از میزان قند خونتان به ملاقان دندان‌پزشک بروید. چراکه برای انجام برخی درمانهای دندانپزشکی در بیماران با قند بالا محدودیت‌هایی وجود دارد یا باید ملاحظات خاصی را (نظیر مصرف آنتی‌بیوتیک پیش از درمان) رعایت کرد.
- داروهای خود را پیش از مراجعه به دندان‌پزشک مصرف کنید تا قند شما در حد طبیعی باشد.
- مصرف داروهایی که قند خون را کاهش می‌دهند، ممکن است منجر به افت بیش از حد قند خون و بروز شوک هایپوگلیسمی و بیهوشی شود. برای پرهیز از این اتفاق در حین درمان دندانپزشکی با خود دارو یا غذا همراه داشته باشید.