بخش روان‌سنجی و نقشه مغزی

امواج مغزی خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. اموا دلتا و تتا امواجی هستند که به آنها امواج آهسته می‌گویند و بصورت عمده در مراحل مختلف خواب مثل مراحل 3 و 4 خواب غیرREM پدیدار می‌شوند.

موج تتا در حالت بیداری با مواردی همچون بی‌توجهی، حواسپرتی، حل مساله، خلاقیت و فعالیت حافظه رابطه دارد. بالا و پایین شدن دامنه این موج در نواحی مختلف می تواند نشان از مشکل در عملکرد آن ناحیه از نظر فعالیت‌های مغزی باشد.

به عنوان مثال بارزترین مثال آن در کودکان با مشکل نقص توجه و بیش فعالی است. در این کودکان علائمی مانند حواسپرتی، بی‌توجهی، عدم توجه و تمرکز و بیش فعالی دیده می‌شود. مطالعات نشان داده است که کودکان با نقص توجه و بیش فعالی دارای امواج تتای با دامنه بالا در ناحیه پیشانی و مرکزی مغز هستند که با علائمی همچون بی‌توجهی، عدم توجه و تمرکز، حواسپرتی و بیش‌فعالی  همراه است.

یکی دیگر از امواج موج آلفا است که دارای فرکانسی از دامنه 8 تا 12 هرتز است. این موج زمانی که در حالت خواب‌آلودگی هستید افزایش می‌یابد و مغز در تمامی نواحی تا زمان به خواب رفتن آن را تولید می‌کند. گویی این موج مرز بین خواب و خواب آلودگی است همچنین در حالت مدیتیشن و مراقبه نیز مقدار آن در مغز افزایش می‌یابد. نشان داده شده است که این موج در ناحیه آهیانه مغزی با بهبود در حافظه بلندمدت رابطه دارد. همچنین این موج با اختلالاتی همچون افسردگی رابطه دارد.

از بارزترین مثال های آن افسردگی است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد با خلق افسرده و انرژی پاینن در نیمکره چپشان به نسبت با نیمکره راست دارای امواج آلفای با دامنه بالاتر هستند. امواج بتا و های بتا نیز دو نوع دیگر از امواج با فرکانس 13 تا 21 و 21 تا 40 هستند که عمده ارتباط آنها با کارکردهای سطح بالای ذهنی مانند توجه و تمرکز و حل مساله و برنامه‌ریزی است.

در کودکان با نقص توجه و بیش فعالی دامنه این امواج در نواحی پیشانی و مرکزی نشانی از ضعف در توجه و تمرکز و بیش فعالی و بازداری وکنترل پایین روی رفتار است. محققان نشان داده‌اند که در کودکان با بیش‌ فعالی و نقص توجه زمانی که امواج تتا را بر امواج بتا در نواحی مرکزی و پیشانی تقسیم می‌کنند، این نسبت از میزان بالایی برخوردار است که خود حکایت از تتای بالا و بتای پایین در این نواحی دارد و این نشان یک کژکاری در این نواحی است که با ADHD در ارتباط است. این نسبت به حدی معتبر است که سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا آن را یکی از ملاک‌های تعیین نقص توجه و بیش فعالی در کودکان تعیین کرده است و درمانگران نوروفیدبک برای بهبود این نسبت از آموزش امواج مغزی به کمک نوروفیدبک از آن استفاده می‌کنند.

امواج بتا و های بتا همچنین در صورتی که بالاتر از حالت طبیعی باشند با مشکلاتی همچون اضطراب و وسواس رابطه دارند و مخصوصا در افراد اضطرابی معمولا شاهد امواج بتا و های بتا بالا در نیمکره راست و بتای بالا در شیار مرکزی مغز یعنی شیار سینگولیت هستیم. به همین دلیل که این امواج هر کدام فعالیت ناحیه مورد نظر را نشان می‌دهند و مطالعات مختلف ارتباط آنها با مشکلات مختلف روانشناختی را نشان داده‌اند.

به همین ترتیب روش‌هایی در استفاده از این امواج برای بهبود اختلالات روانشناختی بوجود آمده‌اند. تحریک امواج مغناطیسی (TMS)، تحریک جریان مستقیم فراجمجمه‌ای (tDCS) و نوروفیدبک از جمله آنها است. محققان با استفاده از این روش‌ها و با بهره‌گیری از جریان الکتریکی، امواج الکترومغناطیس و آموزش امواج مغزی فعالیت‌های مغزی در نواحی مختلف را تغییر می‌دهند و به دور از عوارض جانبی شبیه آنچه در مصرف دارو اتفاق می‌افتد، علائم را کاهش می‌دهند و بدون دارو بهبودی را برای مراجعان به همراه می‌آورند.

به عنوان مثال در نوروفیدبک با استفاده از آن موج مغزی از مغز گرفته می‌شود و پس از تحلیل از طریق نرم‌افزار به مغز دستور داده می‌شود تا نابهنجاری در امواج خودش را تصحیح کند و از این طریق عملکرد الکتروشیمیایی مغزی نیز نرمال و طبیعی می‌شود. نوروفیدبک از جمله ابزارهای بسیار کمک‌کننده در بهبود علائم نقص توجه و بیش فعالی است.

استفاده از نقشه مغزی یا امواج الکتریکی مغزی در سال‌های اخیر در تمام دنیا پیشرفت روز افزونی داشته است که محققان و درمانگران از تمام اقسا نقاط جهان از آن در تشخیص، تجویز درمان و بررسی روند درمان استفاده می‌کنند. این نقشه مغزی به ابزار تشخیصی مطمئنی در ارزیابی اختلات مختلف روانشناختی و علوم اعصاب تبدیل شده است. مرکز روانشناختی مهر ایران با یازده سال تجربه در حوزه علوم اعصاب و با بهره‌گیری از این ابزارهای تشخیصی و درمانی پیشتاز استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا و درمان‌های جدید و بدون عوارض جانبی در ایران و خاورمیانه بوده است.